Mensen worden steeds ouder en wonen langer thuis. 85% van alle 85-jarigen woont nog thuis. 70% van de mensen denkt na over hun wens met betrekking tot hun laatste levensfase, maar vinden het moeilijk om erover te praten. Daarom is samen praten over wat de patiënt belangrijk vindt noodzakelijk. Waar geniet hij of zij van? Hoe beleeft hij of zij de laatste levensfase? En in dat kader: welke behandeling(en) wil de patiënt wel/niet bij toekomstige achteruitgang in gezondheid?

Advance Care Planning (ACP) is een proces waarbij de patiënt (en eventueel zijn of haar naaste) met de behandelend arts zijn of haar wensen, doelen en voorkeuren voor zorg rond het levenseinde bespreekt en vastlegt. Dit proces loopt vooruit op het moment dat een patiënt zelf niet meer in staat is om beslissingen te nemen. Het doel van ACP is dat de zorg van mensen in hun laatste levensfase beter is afgestemd op hun wensen.

Kijk bovenstaand filmpje voor het verhaal van Els en Ger die praten over de laatste levensfase.

• Nadenken over wensen ten aanzien van zorg en ondersteuning rondom de laatste levensfase en sterven
• Bespreekbaar maken met zijn of haar naaste
• Bereidheid om het gesprek aan te gaan met de huisarts of praktijkondersteuner

Bekijk bovenstaand filmpje over de dappere patiënt. 'Als wat je wil en kan, minder vanzelfsprekend wordt'.

• Ga na wat de patiënt al weet over ACP. Leg uit wat het doel, de inhoud, de voordelen en de beperkingen zijn van ACP, en hoe de juridische regelgeving rond ACP is.
• Ga na in welke mate de patiënt bereid is om deel te nemen aan ACP, en pas het proces daarop aan.
• Verken de gezondheid gerelateerde ervaringen, kennis, zorgen en persoonlijke waarden van de patiënt op lichamelijk, psychologisch, sociaal en spiritueel vlak.
• Bespreek de doelen van de patiënt voor toekomstige zorg en behandeling.
• Verstrek, waar nodig, informatie over de diagnose, het te verwachten ziekteverloop, de prognose, en de voor- en nadelen van mogelijke behandelingen en zorgopties.
• Verhelder, waar nodig, doelen en voorkeuren voor toekomstige medische behandeling en zorg en verken hoe realistisch deze zijn.
• Bespreek de mogelijkheid om een vertegenwoordiger aan te wijzen en dat schriftelijk vast te leggen. Bespreek ook welke ruimte de patiënt zijn of haar vertegenwoordiger geeft in medische besluitvorming als de patiënt zelf zijn of haar voorkeuren niet kenbaar kan maken.
• Informeer de patiënt over de mogelijkheid om waarden, doelen en voorkeuren vast te leggen in een wilsverklaring. Moedig de patiënt aan om een exemplaar hiervan te verstrekken aan familieleden, de huisarts en eventuele andere zorgverleners.
• Bespreek dat de uitgesproken en vastgelegde doelen en voorkeuren altijd kunnen worden herzien.

Bron: Huisarts en Wetenschap

• Evaluatiegesprek op praktijkniveau:
  - Hoe ga je ermee verder in de praktijk?
  - Wat heb je daarvoor nodig?
  - Wat kun je zelf? Wat kan PoZoB doen?
• Foldermateriaal wachtkamer en spreekkamer
• KIK-bijeenkomst praktijkondersteuner
• Werksessies voor huisarts en praktijkondersteuner

Presentatie PoZoB Academy

• Klik hier voor de presentatie van Paul van Vliet over Advanced Care Planning, gepresenteerd tijdens de PoZoB Academy.

Algemene bronnen

• KNMG/passendezorg
• KMNG/spreken-over-levenseinde
• KNMG handreiking “tijdig spreken over het levenseinde”
• LESA anticiperende besluitvorming over reanimatie bij kwetsbare ouderen
• LAEGO Toolkit advance care planning m.b.t. het levenseinde
• NHG bespreekdocument wilsverklaring
• Patientenfederatie.nl/voor-wachtkamerschermen/praat-op-tijd-over-uw-levenseinde
• Stichtingstem.info
• Thuisarts/levenseinde
• VERENSO richtlijn “anticiperende besluitvoering over reanimatie bij kwetsbare ouderen”

Voorbeelden uit de praktijk

• Filmpjes van de Netwerk Palliatieve Zorg Rotterdam & omstreken
• Palliatief Formularium via apps PalliArts of RTA ZOB
• Korte film de dappere patiënt
• www.ikwilmetjepraten.nu: voor patiënten
• www.ingesprek.pharos.nl: voor patiënten van niet westerse afkomst
• Rouwverwerking (fases & tips): Verschillende manieren van omgaan met de dood en rouw.